4 yaş, dil gelişiminin sıçrayış yaptığı dönemdir! Alıcı ve ifade edici dilleri hızla gelişen 4 yaş grubu çocuklar için konuşmak ve başkaları tarafından dinlenmek altın değerindedir!
Peki 4 yaşta beklenen dil gelişimi özellikleri nelerdir?
- Önceki yıllara göre daha anlaşılır ve akışkan konuşur,
- Kelime hazinesi 1500 – 2500 kelimeye ulaşır,
- 5 – 6 kelimelik cümle kurar,
- Dil bilgisi hataları azalmaya başlar,
- Kişi ve yer zamirlerini doğru yerde kullanır,
- 5N 1K sorularını sıklıkla sorar; özellikle ‘neden’ ve ‘nasıl’,
- Geçmiş ve şimdiki zamanı ayırt edebilir,
- Renkleri tanımlar ve adlandırarak doğru yerde kullanır,
- Ezber kabiliyeti gelişir. Çocuk şarkıları ve tekerlemeleri kolaylıkla aklında tutar,
- Basit öyküleri aklında tutup anlatırken, hikaye örgüsünü de kavrar (karakterler, mekan, problem ve çözümü gibi),
- Gerçek dışı imgesel öğeleri de kullanarak, hikayeler oluşturur ve anlatır,
- En az 10 dakika boyunca bir hikayeyi dinler,
- Bir kelimeyi ilk defa duyuyorsa hemen farkeder, anlamını merak eder ve dağarcığına katar.
4 yaş çocuğunun dil gelişimine katkıda bulunacak aktiviteler nelerdir?
4 yaş grubundaki çocukların dil gelişimi için; etkileşimli ilerleyen kurgu oyunları oynamak (evcilik, dokturculuk gibi), evde, bahçede, çevrede keşif turları yapmak (duvardaki resimleri yorumlamaktan, doğada gördüğü yapraklar üzerine sohbete kadar..) ve diyaloğa dayalı okuma gerçekleştirmek çok önemlidir.
Ailecek bol oyun ve çevre gezilerine ek olarak haftada en az 3 kez ve en az 10ar dakika olarak gerçekleştirilecek diyaloğa dayalı okumanın ise en etkili yöntem olduğu kesin!
Diyaloğa dayalı okuma
Araştırmalar gösteriyor ki, dil gelişiminde en büyük katkıyı etkileşimli okuma sağlamaktadır. Ebeveynler tarafından düzenli yapılan (haftada en az 3 kez ve en az 10ar dakika) diyaloğa dayalı okuma çocukların;
- Okumaya geçme sürelerini kısaltmakta,
- Dikkat süreleri ve odaklanma becerilerini arttırmakta,
- Kelime dağarcıklarını geliştirmekte,
- Kelimelerin anlamlarını doğru kavrayarak cümle içinde kullanmalarını sağlamakta,
- Kelimeleri doğru ve düzgün telaffuz etmelerine yardımcı olmakta,
- Konuşurken kendilerine daha çok güvenmelerine ve topluluk içinde kendilerini daha rahat ifade etmelerini sağlamakta,
- Duygu ve düşüncelerini ifade etme becerilerini geliştirmekte,
- Ünlem ve soru cümlelerini daha kolay kurmalarını sağlamakta,
- Ayrıntıları daha rahat görmelerine ve gözlem yeteneklerinin artmasına destek olmaktadır.
Okumayı aktif hale getirmek adına soru sorma (okuyucu soru sorar) ve geri bildirim alma (çocuk cevaplar) yöntemiyle gerçekleştirilen diyaloğa dayalı okuma, sizler için de düz okumadan çok daha keyifli olacak!
4 yaş çocukları için kullanılması gereken soru stratejileri şöyledir;
- Tamamlama: Cümleyi tamamlaması için duraklayın.
- Hatırlama: Hikayenin öncesinde olan olayları ya da tekrar eden cümlelerdeki son bölümü hatırlamasını sağlayın.
- Açık uçlu: “Sence şimdi ne olacak?” , “Acaba, ne cevap verecek?” gibi açık uçlu sorular sorun.
- Ne-neden-niçin: ‘Sebep-sonuç’ ilişkilerini ve olay örgüsünü kavraması için ‘ne-neden-niçin’ sorularını yöneltin.
- Geliştirme soruları: Sorduğunuz sorular ya da çocuğunuzun verdiği cevaplar geliştirmeye açıksa, kısaca sohbete devam edin. “Peki ya” kalıbını kullanarak, düşüncesini genişletin. Örneğin; “Peki ya, Kırmızı Başlıklı Kız ormana gitmeseydi?”
Bu sorular; kitaba başlamadan, kitabı okurken ve bittikten sonra sorulur. Ancak; her sorunun, her sayfada sorulmasına gerek yoktur. Uygun olanı seçmeniz yeterlidir.
4 yaş çocukları için kullanılması gereken geri bildirim stratejisinde ise;
- Sor: Sorunuzu sorun.
- Cevabı değerlendir: Çocuğunuzun verdiği cevabı kısaca “evet, hayır, doğru, güzel” gibi dönütlerle değerlendirin.
Çocuğunuzun diyalog içinde kalmasını sağlamak ve verdiği cevaba dönüt olması açısından bu geri bildirim stratejilerini kullanabilirsiniz.
Önemli hatırlatmalar:
Bu yöntemin etkili olması için;
- Haftada en az 3 kez ve her kitap için en az 10ar dakika zaman ayıracak şekilde okunmalı!
- Çocukların süreçten sıkılmaması için, her sayfada en fazla 1 soru sorulmalı!
- Sorular çocukları zorlama amaçlı değil, odaklarını arttıracak ve anlamalarını kolaylaştıracak şekilde seçilmeli!
4 yaş için diyaloğa dayalı okunabilecek kitap önerileri:
|
Pembe Canavar Herkesin beyaz, sadece kendisinin pembe olduğu bir dünyaya doğan Pembe Canavar, sıradışılığın bizi zenginleştirdiğini anlatan bir hikaye! Olga de Dior tarafından hayat verilen bu hikayenin giriş bölümünde Pembe Canavar dışında herkesin beyaz olduğundan bahsedilir ve 4.sayfada ufak bir not yer alır; “Diğer farkları da bulabilir misin?”. Her yeni sayfadaki farkı çocuğunuzun keşfetmesine olanak vermeden çocuğunuza şu soruyu yöneltebilirsiniz; “Sence Pembe Canavar’ın başka ne farkı olabilir?” ya da ilerleyen sayfalarda; “Sence farklı olmak Pembe Canavar’a neler hissettiriyor?”… |
 |
Bu Kitabi Yalama Bu Kitabı Yalama, çocukları gözle görülmesi imkânsız mikropların, dört bir yanımızdaki fantastik dünyasına götürüyor. Idan Ben Barak tarafından yazılıp Julian Frost’un çizimleriyle buluşan öyküde Min adındaki mini minnacık bir mikrop çocuklara rehberlik ediyor. Bu Kitabı Yalama, henüz kapağında şu soruyu yöneltmeyi akıllara getirebilir; “Sence, bu kitabı neden yalamamalısın?” … Bakalım çocuğunuz doğru cevabı tahmin edebilmiş mi? İlerleyen sayfalarda açıklığa kavuşacak bu soruyu takiben öykü; “Mikroplar her yerdedir.” diye devam eder. Bu noktada da; “Mikroplar nerelerdedir?” sorusunu yöneltilebilir ve çizimlerdeki örneklerle çocuğunuzun cevabını karşılaştırabilirsiniz. |
 |
Kafasına Edeni Bulmaya Çalışan Küçük Köstebeğin Hikayesi ‘Başına gelenler’ üzerine adalet arayışına çıkan küçük bir köstebeğin hikayesi… Her sayfasında diyaloğa dayalı okuma fırsatı veren bu kitapta işe hemen kapak resminden başlayabilirsiniz: “Köstebeğin kafasında ne var sence?”… Doğru cevap gelmedi mi? O halde ilk sayfada ‘başına gelenin’ tarif edilmesiyle, aynı soruyu tekrarlayabilirsiniz: “Şimdi ne düşünüyorsun?” … Öykü küçük köstebeğin karşılaştığı her canlıya “Kafama eden sen misin?” sorusunu yöneltmesiyle devam eder. Siz de çocuğunuzun fikrini alabilir ve “Sence kafasına eden o mu?” ya da “Sence neden o değil?” , “Neden o olduğunu düşünüyorsun?” gibi açık uçlu karşılaştırma soruları yöneltebilirsiniz. |
 |
Nunu Bilim-sanat, piknik koleksiyon işleri derken uyumaya bile fırsat bulamayan Nunu ile, miniklerin tükenmeyen enerjilerine ve yaratıcılıklarına ortak oluyoruz! Özlem Fedai Korçak tarafından yazılıp resimlenen Nunu, uzun süre Çok Satanlar listesinde yer almış kıpır kıpır bir kitap. |
